Biyoinformatik terimi ilk kez 1970 yılında Paulien Hogeweg ve Ben Hesper tarafından, “biyotik sistemlerdeki süreçlerin incelenmesi” olarak kullanıldı. Bu tanım onu ne kadar biyokimyaya yaklaştırsa da, 1990'lı yılların ortasında çıkan İnsan Genom Projesi ile bu tanımdan sıyrılmaya başladı. Yapılan genom ve diğer organizmalardaki dizileme projeleri ile oluşan veri miktarının doğurduğu ihtiyaç, biyoinformatik alanını daha da popüler hâle getirdi.
Biyoinformatiğin tanımını kısaca yapacak olursak, biyolojik verileri analiz eden ve disiplinlerarası kullanan bir alandır. Biyoloji, kimya, fizik, bilgisayar bilimi, matematik ve istatistik gibi disiplinleri bir araya getirir.
Biyoinformatiğin işlediği veri tipi genellikle genetik ve buna bağlı ifadelerdir. Bunun sebeplerinden biri, Mendel'den bu yana kullanılan (karyotip, linkage vb.) analizlemelerin yerini modern dizileme yöntemi olan sekanslamaya bırakmasıdır. Sekanslama, yüksek kalitede veri sunabilme özelliğine sahip yeni nesil dizileme yöntemlerinden biridir. Bu tip yöntemler tıpta ve modern biyolojide verilerin düzenlenmesi için gereklidir.
Biyoinformatikçilerin kullandığı ana araçlar bilgisayar yazılım programları ve internetteki veri bankalarıdır. Dünya çapında ağda mevcut olan çeşitli programları ve veri tabanlarını kullanarak DNA ve protein dizi analizi yapılır. Günümüzde, klinik çalışanlarından moleküler biyologlara kadar insanlar, internette ilgili web sitelerine erişebilir ve buralardaki araçları kullanarak nükleik asitler ve proteinler gibi biyolojik moleküllerin birleşimini özgürce keşfedebilir. Elbette belirli bir noktaya kadar, bu tip verileri almak, ayırmak, analiz etmek ve depolamak için üst düzey yazılım programları kullanılıyor.
Yapılan analizler ve bilgisayar simülasyonları sonucunda, hastalığın teknik temeli, çeşitli adaptasyonları, istenilen türleri (özellikle tarımsal türlerinde) veya popülasyonlar arasındaki farkları gibi bilgiler daha iyi anlaşılabilir hale geliyor. Endüstri sektöründe, aldığınız verilerle hangi genler yardımıyla hangi çevresel faktörle başa çıkıldığına dair önemli ipuçları alınabilir, hatta bu spesifik ortamlarda hayatta kalmalarını sağlayan yeni genler keşfedilebilir. Yeni gen keşfi, biyoteknoloji firmalarının ve devletlerin üstüne düştüğü bir konudur.
Tıpta, insan genomuna biyoinformatik analizler yapılarak hangi hastalıkları taşıdıklarından tut hangi hastalıklara yatkın olduklarını bulabilirsiniz.
İlaç sektörleri gibi büyük çaplı ticari işletmelerde, temel bilimlerin araştırılmasında, sentetik biyolojide, biyomühendislikte, kimyada ve mühendislikte kullanılan bu disiplinlerarası bilim gün geçtikçe büyümekte ve istihdamını arttırmaktadır.
Genetik bozuklukların incelenmesi ve bunların karmaşık etkileşimlerinin anlaşılmasıyla hastalıktaki rollerinin belirlenmesi, 3D animasyonla hücresel aktivitelerin nasıl değiştiğini incelemek gibi daha komplike birçok alanda günden güne gelişen biyoinformatik alanında daha araştıracak çok konu var.
Yazar: Emine Beyza Uysal
Kaynakça
1.https://en.m.wikipedia.org/wiki/Bioinformatics http://sites.khas.edu.tr/biyoinformatik/nedir/biyoinformatik-ve-genetik-2/ 2.https://www.livhospital.com/tr/livtibbimerkezler/FeaturedServiceMerkez?tibbiMerkez=genetik-hastaliklari-degerlendirme-klinigi&serviceName=ekzom-sekanslama. 3.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1122955/#:~:text=Bioinformatics%20is%20defined%20as%20the,and%20interpretation%20of%20biological%20data
Görsel Kaynakça
