Geçmişten günümüze DNA üzerine pek çok araştırma yapıldı. Bunlardan bir tanesi de gen terapisi. Gen terapisi, tüm canlılara ve onların verimliliklerine fayda sağlar; örneğin, daha verimli tohumların üretilmesi, bulaşıcı ve genetik hastalıkların çözümü gibi.
Gen terapisinin birden fazla yöntemi bulunmaktadır. Bunlar kimyasal ve fiziksel metotlar olarak ikiye ayrılır ama size şimdilik kimyasal metotlardan bahsedeceğim. Negatif yükü maskelenen DNA'yı sıkıştırarak hücreden geçebilir hale getiren bu metot viral vektörler (DNA'nın transfeksiyonu sırasında zarar görmesini engelleme amacı ile kullanılan araç) yerine çıkmıştır. Daha çok tercih edilebilir çünkü hücre içindeki yıkıma yol açacak enzimlerden DNA'yı koruyabilir ve yapımı kolaydır. 1987'den beri hala klinik çalışmaları için araştırılmaktadır.
1977'de ilk DNA genomu dizilendi. Devamında DNA parçalarının istenilen bölgesinin çoğaltılmasıyla birlikte sadece birkaç sene sonra ilk genetik hastalık haritalandı. 1989 yılında ise ilk insan genom projesinin temelleri atıldı. Peki, insan genom projesi nedir? Basitçe DNA'yı oluşturan baz çiftlerinin (adenin-timin, guanin-sitozin) belirlenmesi ve genlerin kimliklerinin çıkarılmasına yöneliktir. Dünya çapında en büyük biyolojik araştırma olan bu projede 18 ülkedeki bilim insanları görev aldı. Bu süreçte teknolojinin ilerlemesiyle çalışmalar hız kazandı. 2000 yılında son bulan genom projesi ile gen aktarımının kapılarını açıldı.
En başta söylediğimiz gibi gen terapisi bütün canlılar açısından önem taşıyor. 1994 yılında ilk defa bir besinin genetiği değiştirildi. Bu besinin yani domatesi genetiğinin değiştirilmesindeki ana hedef besinin çevreye karşı direnç kazanmasıydı daha sonrasında ise daha sağlıklı, daha besleyici besinler elde edebilmekti. Günümüzde diğer besinler üzerinde ve tarımda çalışmalar hızla devam etmektedir. Hayvanlar üzerindeki deneylere gelirsek. 1974'te fare embriyosuna enjekte edilen DNA virüsü ile ilk genetiği değiştirilmiş hayvan yaratıldı ama bu genler yavrularına geçmedi. İlerleyen yıllarda tek hücreli embriyoya saflaştırılmış DNA enjekte edilerek sonraki nesillere aktarılması sağlandı. Gün geçtikçe daha da ilerleyen gen teknolojisiyle insanlar üzerinde de deneyler uygulanmaya başladı. 2018 yılında ilk tasarlanmış bebekler Çin'de doğdu. Tüp bebek tedavisi ile dünyaya gelen ikizlerin değiştirilen genleri sayesinde vücutları AIDS virüsüne ve HIV'e karşı bağışıklık kazandırılmak istendi.
Bahsettiğimiz deneyler ve dahası gerçekleştirilirken bunun etikliği hep sorgulandı. Gen terapisi, basit başlangıçların bile kötü sonuçlara yol açabileceği endişesiyle çoğu zaman korkulan bir konu olmuştur. Genetik bilgiye dayanarak insanlara yapılabilecek ayrımcılıklar ise bu korkunun en temel sebeplerindendir. Gattaca adlı distopik filmde görebileceğimiz gibi genetik ayrımcılıklar hayatın her noktasında bizi etkileyebilecek seviyede. Eğer "Gattaca ne anlatıyor?” derseniz. Kısaca; genetiği değiştirilmiş ve değiştirilmemiş iki kardeşin hayat farklılıklarından ve genetiği değiştirilmemiş karakterin zorlukları aşarak nasıl ilerlediğinden bahsediyor. Günümüzde bunların yanı sıra ufak bir hatanın bile kalıtsal sorunlara neden olabileceği endişesi gibi faktörler, gen terapisinin etikliği konusunda tartışmaların sürmesine yol açmaktadır.
Kaynakça
https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Genetik_bilimi_tarihi adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://tr.wikipedia.org/wiki/İnsan_Genom_Projesi adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD_74_1_103_112.pdf adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Genetically_modified_mouse adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Genetically_modified_tomato adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46945694 adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
Görsel Kaynakça
https://evrimagaci.org/public/qna_media/a861343b77cc9e471dc3c5eae4f69270.jpeg adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fevrimagaci.org%2Fgenetik-muhendisligi-nedir-5062&psig=AOvVaw3KRMc0ZJFWVAkFwXMwsx6y&ust=1731590604587000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBQQjRxqFwoTCLjJgO6z2YkDFQAAAAAdAAAAABAE adresinden 07/09/2024 tarihinde alınmıştır.
